PETROL FİYATLARINDAN ENFLASYONA GEÇİŞKENLİK

Gazi ERÇEL

Petrol fiyatlarına son bir yıl içinde onuncu kez zam yapıldığı geçen hafta basındaki haberlerde öne çıktı. Uluslararası petrol fiyatlarındaki artış yanında, % 6,5 oranındaki faiz dışı fazlayı tutturma çabaları Türkiye’deki benzin fiyatlarının üst düzeylere taşıdı.
 

Geçmişte petrol fiyatlarındaki artışlar, enflasyonu tetikleyen unsurların başında yer alırdı. Benzin fiyatlarında artışlar katlanarak diğer fiyatları uyarır ve zincirleme etki sürer giderdi. Bu süreci artık kesin çizgileriyle gözleyemiyoruz. Nedenleri değişik.

İlişki Azaldı


Petrol fiyatları ile enflasyon ilişkisinde son yıllarda iki önemli değişim oldu. Birincisi, Türk Lirası diğer paralara karşı değer kazandı. İkincisi ise, tüketici fiyatları ile üretici fiyatlarının hesaplanış biçimi yeni endekslere bağlandı. Tüketici fiyatları içinde vergiler var. Üretici fiyat endeksi ise vergilerden arındırılıyor. Dolayısıyla, tüketici fiyat endeksinin petrol fiyat artışlarına hassasiyeti daha az. Üretici fiyat endeksleri, özellikle imalat sanayi fiyatları ise bu ilişkiyi yansıtıyor.


Grafikten de izleneceği gibi, imalat sanayi fiyatları ile petrol fiyatları arasında yakın ilişki var. Petrol fiyatları ile Türk Lirasının Dolara karşı değerlerini 50-50 ağırlıkla aldığımızda bu ilişkiyi açıkça gözlüyoruz. Bu yaklaşım, çok kaliteli bir yayın olan EuroSource’un ekonomi beyni Murat Üçer’e ait. Kendisinin uzun yıllara dayanan IMF, IIF, T.C.Merkez Bankası ve Credit Suise First Boston deneyimleri, bu tür kaliteli analizlerin ortaya çıkmasına olanak tanıyor.

İmalat Sanayi Fiyatları Hassas

Murat Üçer’in analizine göre, imalat sanayi fiyat endeksi petrol fiyatlarında geçişkenliği yansıtıyor. Ancak, Türk Lirasının Dolara karşı değer kazanması petrol fiyatlarının daha yüksek düzeylerde oluşmasını önlüyor. Bu da üretici fiyatlarının yörüngesinden çıkmasına mani oluyor.


Tüketici fiyatları ise petrol fiyat artışlarına bu kadar hassas değil. Tüketici fiyatlarında vergiler var ve hizmet sektörü daha fazla bir ağırlıkta. Ayrıca, kamuoyu hedeflenen enflasyonu benimseyip, uygulanan makroekonomik politikaları kabul ettiği taktirde, bekleyişleri, gerçekleşen enflasyon ile örtüşüyor. Enerji fiyatlarının tetikleme gücü azalıyor. Ayrıca, kiralar, lokanta ve benzer hizmetler, yiyecek gibi maddeler tüketici fiyatlarının oluşumuna daha etkin katkı yapan kalemler oluyor.


Tabii ki düşük enflasyonda petrol fiyat artışlarının etki oranı, yüksek enflasyon dönemlerindeki kadar değil.


Bütün bunları yan yana koyunca, Mart 2005’e göre tüketici fiyatları son on iki ayda % 7,94 artarken, üretici fiyatları 11,33 oranında yükseliyor. Aradaki farkta en önemli rolü, imalat sanayi fiyatlarının bir yıllık artış oranı olan % 13,50 oynuyor.


Özetle, petrol fiyatları Türk Lirasının değer kazanması ve imalat sanayi dışında diğer fiyatları daha az etkilemesi ve enflasyonun da tek hanelerde süregitmesi nedenleriyle, eski yıllarda olduğu gibi ekonominin performansını güçlü bir biçimde bozamıyor.


Enflasyon düşmese ve TL de değer kazanmasaydı, petrol fiyatlarındaki anormal yükselişleri çok daha değişik bir biçimde algılayacağımıza hiç şüphe yoktu