TORBA KANUNLARDAN BİR AN ÖNCE VAZGEÇİLMELİDİR
A.İlter TURAN
SİYASET PENCERESİ
Gün geçmiyor ki yeni bir torba kanun çıkmasın. Torba kanun nedir? Birbiri ile herhangi ilgisi olmayan konuların her birinde mevcut düzenlemeleri değiştiren ya da yeni düzenlemeler getiren bir yasa. Abartılı bir örnekle açıklayayım. Torba kanunun bir maddesi Köy Kanunu’na bir eklemeyle köy korucularına yaz kış birer takım elbise verilmesini, bir başka maddesi bir beldenin ilçeye dönüştürülüp sınırlarının belirlenmesini, bir üçüncü maddesi ülkemizde bir nükleer araştırma merkezi kurulmasını, son bir maddesi de milletvekillerinin maaşlarına yüzde yüz zam yapılmasını öngörebilir.
Yasama tarihimizde torba kanun diye birşey yoktu, 1983 sonrası Rahmetli Özal tarafından sistemimize sokuldu. Torba kanun bir Amerikan icadıdır. Amerikan Kongresi’nde disiplinli partiler olmadığından, bazen bir kanunun çıkması için yönetimin Temsilciler Meclisi veya Senato üyelerini tek tek “ayarlaması” gerekebiliyor. Öyle durumlarda, desteği istenen kongre üyeleri, destekleri karşılığında siyasi çıkarlarına hizmet edecek seçim bölgelerine federal hizmet verilmesi, fon tahsisi gibi bir şeyler isterler. Bu talepler tasarıya eklenir ve lehte çoğunluk sağlanır. Ancak, Turgut Özal bu uygulamadan esinlenmekten öteye onu genişletmiş, birbiri ile bağlantısız kanunlarda bir sürü çok önemli değişiklik getiren bir uygulamaya dönüştürmüştür. Yine de, bugün hayatta olsa ve günümüzde Meclis’in çoğu zaman sadece torba kanun çıkarmakla yetindiğini görseydi, herhalde şaşardı.
Pekiyi, torba kanun çıkarmanın bir mahzuru mu var? Basit bir gözlemle başlayalım: çok sayıda kanun maddesini tek bir kanunla değiştirirseniz, değişiklikleri izlemek, neden yapıldıklarını anlamak zorlaşır. Ayrıca bir kanunun genelinden soyutlanarak bir iki maddesinin değiştirilmesi, değişikliklerin kanunun ruhuna veya mantığına aykırı olması ihtimalini beraberinde getirir. İkinci bir husus, torba kanun yapımında her milletvekili kanuna yeni maddeler ekleyebiliyor ve sık sık da ekliyor. Böylece torba yasa genişleyip, mevcut kanunlarda başta tasarlanmamış ve dolayısıyla da iyi düşünülmemiş bir dizi değişikliğin yapılmasına imkan sağlıyor. Bazen de hükümet aslında ayrı bir kanun yapılmasını gerektiren konuları torba tasarı metnine sokuşturarak, fazla tartışılmadan kabulünü sağlamaya çalışıyor. Bu gözlem bizi üçüncü bir soruna götürüyor. Demokrasi geleneği, parlamentoların kararlarını ele aldıkları konunun üzerinde düşünerek tartışarak vermesini öngörüyor. Torba kanunlarda çok sayıda ve değişik konularla ilgili maddenin yer alması, bu faslı büyük ölçüde ortadan kaldırıyor.
Torba kanun yaklaşımı istisnai kullanılması gereken kötü kullanıma açık bir uygulamadır. Bu uygulamadan bir an önce vazgeçilmesi gerekir. Lakin, iktidarımız bu işi pek sevdiğinden, sanıyorum umutsuz bir temennide bulunuyorum.
CAPTION: Demokrasi geleneği, parlamentoların kararlarını ele aldıkları konunun üzerinde düşünerek tartışarak vermesini öngörüyor. Torba kanunlarda çok sayıda ve değişik konularla ilgili maddenin yer alması, bu faslı büyük ölçüde ortadan kaldırıyor.